رژیم فاقد گلوتن یک برنامه غذایی است که تمام غذاهای حاوی گلوتن، عمدتاً از جمله گندم، جو و چاودار را حذف می‌کند. این رژیم اغلب برای کسانی که عدم تحمل گلوتن دارند توصیه می‌شود. همچنین این رژیم برای مبتلایان به بیماری سلیاک ضروری است، که نوعی بیماری خود ایمنی در روده است و عموما دلایل ژنتیکی دارد.
یک رژیم غذایی بدون گلوتن، هر گونه غذای حاوی گلوتن را حذف می‌کند. این بدان معنی است که فقط غذاهای کاملی که حاوی گلوتن نیستند، مانند میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و تخم مرغ، و همچنین غذاهای فرآوری شده بدون گلوتن مانند نان یا پاستا بدون گلوتن را می‌توانند مصرف کنن.
گلوتن را می توان به عنوان یک عامل اتصال دهنده و طعم دهنده استفاده کرد، بنابراین گاهی اوقات می توانید آن را در غذاهایی که انتظار ندارید هم آن را پیدا کنید. برخی از مردم فکر می‌کنند حذف گلوتن به معنای نخوردن کربوهیدرات است، اما اینطور نیست. بسیاری از غذاهای حاوی کربوهیدرات، مانند برنج، سیب زمینی و لوبیا، حاوی گلوتن نیستند.
همه افرادی که به گلوتن حساس هستند، بیماری سلیاک ندارند، در صورتی که هر دو مورد باید رژیم فاقد گلوتن را استفاده کنند. در حالی که علائم مشابه هستند، شدت و علل آن می‌تواند متفاوت باشد. بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است که روده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هنگامی که گلوتن مصرف می‌شود، سیستم ایمنی به خود حمله می‌کند و باعث آسیب به پوشش روده کوچک شده و توانایی بدن شما برای جذب مواد مغذی از بین می‌رود.
اما این بیماری با عدم تحمل گلوتن یا حساسیت به گلوتن متفاوت است. در واقع افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، با مصرف آن آسیبی به روده وارد نمی‌شود. دلایل دقیق عدم تحمل گلوتن مشخص نیست و تحقیقات بیشتری برای درک کامل این بیماری مورد نیاز است. عدم تحمل گلوتن و بیماری سلیاک باعث بسیاری از علائم مشابه می شوند. که شامل:
این علائم عبارتند از: اسهال، باد بیش از حد، نفخ، گرفتگی و درد معده، سوء هاضمه، یبوست، حالت تهوع یا استفراغ.
اگر از هر یک از علائم بالا رنج می‌برید، ممکن است به گلوتن حساسیت داشته باشید یا بیماری سلیاک داشته باشید که با یک آزمایش می‌توانید از این امر آگاه شوید.
در کنار موارد بالا، بسیاری از افراد مبتلا به بیماری سلیاک نیز طیف وسیعی از علائم عمومی را به دلیل جذب ضعیف مواد مغذی یا سوء تغذیه تجربه می کنند مانند:
خستگی، کم خونی، کاهش وزن غیر منتظره، کمبود ویتامین، زخمهای دهان، مشکلات باردار شدن یا سقط جنین، اضطراب یا افسردگی، سردرد
غذاهای حاوی گلوتن معمولاً سرشار از مواد مغذی مهم مانند آهن، منیزیم و پروتئین هستند. یک مطالعه نشان داد که با وجود مزایای رژیم غذایی بدون گلوتن، بسیاری از افراد مبتلا به بیماری سلیاک فاقد فیبر، ویتامین‌های کلیدی و مواد معدنی هستند. بنابراین اگر یک رژیم غذایی فاقد گلوتن دارید، مهم است که اطمینان حاصل کنید که طیف وسیعی از غذاها را می خورید و فیبر کافی از غلات، لوبیا، آجیل و دانه های بدون گلوتن دریافت می‌کنید.
گلوتن پروتئینی است که در غلات خاصی از جمله گندم، چاودار و جو یافت می‌شود. این مواد بیشتر در تعدادی از غذاها، نوشیدنی‌ها و وعده های غذایی فرآوری شده یافت می‌شوند که در زیر ذکر شده است. برخی رایج ترین آنها عبارتند از:
ماکارونی، نان، غلات، کیک، بیسکویت، کراکر، کلوچه، شیرینی ها، سس سالاد، چیپس، هات داگ و گوشت فرآوری شده، محصولات مبتنی بر مالت مانند سرکه
در رژیم فاقد گلوتن خود می‌توانید از انواع غذاها و تنقلات بدون گلوتن استفاده کنید که شامل موارد زیادی هم هستند. بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های طبیعی بدون گلوتن وجود دارد که می‌توانید از آنها لذت ببرید، و همچنین جایگزین‌های زیادی برای مواد مختلف هستند که بدون گلوتن تولید می‌شوند، مانند ماکارونی، نان و خمیر پیتزا.
اما غذاهای اصلی بدون گلوتن عبارتند از:
گوشت و ماهی، میوه و سبزیجات، محصولات لبنی مانند کره، ماست، شیر و پنیر، تخم مرغ، سیب زمینی، لوبیا، دانه ها و آجیل، برنج، آردهای بدون گلوتن، روغن هایی مانند روغن زیتون، روغن نارگیل و روغن آفتابگردان، آب و آب طعم دار، نوشابه های گازدار، چای، قهوه و...
افرادی که رژیم غذایی بدون گلوتن را اتخاذ می‌کنند معمولاً وزن کم می‌کنند، اما معمولاً به این دلیل است که بسیاری از غذاهای فرآوری شده و کربوهیدرات‌های تصفیه شده حاوی گلوتن را نیز حذف می‌کنند. اگر برای کاهش وزن مصرف گلوتن را متوقف می‌کنید، مهم است که مراقب اندازه وعده‌های غذایی خود باشید، ورزش منظم داشته باشید و مقدار زیادی غذاهای کامل مانند میوه ها، سبزیجات و پروتئین های بدون چربی مصرف کنید.
اگر تمام گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنید، این خطر وجود دارد که غلات کامل مغذی، فیبر و ریزمغذی ها را از دست بدهید. اگر در معرض خطر بیماری قلبی یا دیابت هستید، دریافت کافی غلات کامل در رژیم غذایی شما بسیار مهم است. غلات کامل می‌توانند سطح کلسترول را کاهش دهند و حتی به تنظیم قند خون شما کمک کنند. علاوه بر این، برخی از غذاهای حاوی گلوتن منابع ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم مانند ویتامین B، آهن و منیزیم هستند.
به خاطر داشته باشید که برخی از غذاهای فرآوری شده بدون گلوتن حاوی مقادیر بالایی از مواد ناسالم مانند سدیم، قند و چربی هستند. مصرف این غذاها می‌تواند منجر به افزایش وزن، نوسانات قند خون، فشار خون بالا و مشکلات دیگر شود. بنابراین، برچسب بدون گلوتن لزوماً یک غذا را سالم نمی کند.
اگر بیماری سلیاک یا تحریک دستگاه گوارش ندارید، توصیه می‌شود قبل از حذف گلوتن، غذاهای بسیار فرآوری شده را از رژیم غذایی خود حذف کنید. میوه‌ها، سبزیجات، نان یا پاستا سبوس‌دار و پروتئین‌های بدون چربی را به آن اضافه کنید. بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که فقط با بهتر غذا خوردن احساس بهتری دارند، نه با حذف گلوتن.
